Αρτοτίνα

Η θέση του χωριού απέναντι από τον ορεινό όγκο των Βαρδουσίων, η θέα προς την ψηλότερη κορυφή, τον Κόρακα στα 2495 μέτρα, τις κορυφές Πυραμίδα, Πλάκα, Αλογόραχη, Σούφλες και άλλες, όλες άνω των 2000 μέτρων, σε συνδυασμό με τα πανύψηλα έλατα, τους κέδρους και τα τρεχούμενα νερά, δημιουργούν ένα μοναδικής ομορφιάς φυσικό τοπίο και κατατάσσουν την Αρτοτίνα, ψηλά στην λίστα με τα ομορφότερα ορεινά χωριά της χώρας μας.

Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των πετρόχτιστων σπιτιών με τις κεραμοσκεπές και παλαιότερα με τις παραδοσιακές σκεπές από σχιστόλιθο, συμπληρώνουν το τοπίο.

Η ονομασία του χωριού λέγεται πως προήλθε από διωγμένους Ηπειρώτες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή το 1585 και αποδίδεται ως «Νέα Άρτα». Υπήρξε κατά κύριο λόγο κέντρο κτηνοτροφίας με μεγάλους πληθυσμούς αιγοπροβάτων και άλλων ζώων να ανήκουν στους κατοίκους του.

Οι πλούσιοι υδροφόροι ορίζοντες της περιοχής, έδιναν ενέργεια σε τουλάχιστον 10 νερόμυλους και άλλες παρόμοιες κατασκευές που εξυπηρετούσαν τους χωρικούς. 

Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά χωριά του Δήμου καθώς είναι γενέτειρα του Αθανασίου Διάκου και πολλών ακόμη οπλαρχηγών που είχαν καθοριστικό ρόλο κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Εξαιτίας της ισχυρής τουρκικής φρουράς που υπήρχε στην περιοχή, η Αρτοτίνα απελευθερώθηκε το 1828. Μαζί με ένα ακόμη χωριό, τον Αθανάσιο Διάκο, συντηρούν πολλά χρόνια τώρα, μία διαφωνία σχετικά με τον πραγματικό τόπο καταγωγής του Διάκου.

Ο επισκέπτης, μπορεί να παρατηρήσει την προτομή του οπλαρχηγού στην κεντρική πλατεία της Αρτοτίνας, που είναι γνωστή και ως «μπαλκόνι των Βαρδουσίων» λόγω της εξαίρετης θέας που προσφέρει απλόχερα.  

Σημαντικό αξιοθέατο της Αρτοτίνας είναι το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, όπου μόνασε ο Αθανάσιος Διάκος πριν αφοσιωθεί στον Αγώνα. Μάλιστα, σώζεται μέχρι σήμερα το κελί του Διάκου που χτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα όπου και φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα του αποκεφαλισμού του.

Στις 29 Αυγούστου πραγματοποιείται μεγάλο πανηγύρι στον πραύλιο χώρο του μοναστηριού, γύρω από την προτομή του ήρωα. Μετά την πρωινή δοξολογία, η γιορτή συνεχίζεται με τις παραδοσιακές εκδηλώσεις «Φλάμπουρο» και ολοκληρώνεται το επόμενο πρωί με γλέντι και χορό στην κεντρική πλατεία, δίπλα στην Μητρόπολη του Αγίου Γεωργίου.

Οι εκδηλώσεις του πανηγυριού ξεκινούν μερικές ημέρες πριν και περιλαμβάνουν αθλητικούς αγώνες, τα «Διάκεια», τιμώντας την παράδοση των αρματολών και κλεφτών. Ακόμη, στις 20 Αυγούστου γίνεται άλλη μία σημαντική εκδήλωση στην θέση «Πρατά Λάκκο», το «Αντάμωμα», που αποτελεί παραδοσιακό γλέντι και συνδιοργανώνεται από 14 χωριά της Δωρίδας, συμπεριλαμβανομένης και της Αρτοτίνας και συγκεντρώνει πλήθος κόσμου από την ευρύτερη περιοχή.

Εκτός από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου, γύρω από την Αρτοτίνα λειτουργούν ακόμη 14 ξωκλήσια όπως αυτό του Αγίου Νικολάου, των Αγίων Αποστόλων και άλλα. 

Ακόμη ένα σημαντικό αξιοθέατο είναι το Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο της Αρτοτίνας που στεγάζεται στο αρχοντικό του οπλαρχηγού Σαφάκα που στέκει κοντά στο εξωκλήσι της Παναγίας από το 1810 και το 1975 δόθηκε στην κοινότητα για να στεγαστεί το μουσείο. Εκεί μπορείς κανείς να ανακαλύψει και να μάθει πληθώρα πληροφοριών για την Επανάσταση μέσα από την παρατήρηση χειρογράφων και επιστολών ενώ το μουσείο διαθέτει μεγάλη ποικιλία από οπλισμό, στολές και διάφορα αντικείμενα της εποχής. 

Στο χωριό υπάρχει παραδοσιακός ξενώνας αλλά και ενοικιαζόμενα δωμάτια που μπορεί κανείς να επιλέξει για την διαμονή του.

Τέλος, από την Αρτοτίνα ξεκινούν κάποια από τα πιο όμορφα και εντυπωσιακά μονοπάτια που μπορεί να ακολουθήσει ο επισκέπτης και να φτάσει ακόμη και στις δυτικές κορυφές των Βαρδουσίων καθώς η περιοχή αποτελεί πόλο έλξης πεζοπορικών ομάδων.

Bonus Tip: Απέναντι από το χωριό, στην δυτική γυμνή πλαγιά του Κόρακα, υπάρχουν 5 υπεραιωνόβια κέδρα που σχηματίζουν τον αριθμό 5, όπως απεικονίζεται στην τράπουλα. Αν δεν τα παρατηρήσετε μόνοι σας, ζητήστε από κάποιον να σας τα υποδείξει.